Mehmed Zahid Kevseri
Çerkes
din bilgini, eğitimci, toplum adamı ve yazar. Guser adlı bir Adıge
ailesindendir. Babasının adı Hasan Hilmi’dir. 1880 yılında Düzce'ye bağlı
Çalıcuma köyünde doğdu. İlk ve orta öğrenimini Düzce’de yaptıktan sonra
İstanbul'a giderek Dâr'ülhadis Medresesi’ne yerleşti ve Fatih dersiâmlarından
Eğinli İbrahim Hakkı Efendi ve Alasonyalı Ali Zeynelabidin Efendilerden dini ve
arabi ilimler okuyarak icazet ve diploma aldı.
1907
yılında yapılan imtihanı kazanarak ders vekili oldu. Dağıstanlı Mustafa Azmi
Efendi, Ahıskalı Ahmed Esad Efendi ve Tosyalı İsmail Zühdü Efendi'lerden kurulu
bir heyet huzurunda dersiâmlik imtihanını kazandı. Bir süre Fatih Camii’nde
müderrislik yaparak 1913'de İstanbul Müderrisliği rütbesine ulaştı. Bu süre
içinde Dârüşşafakâ’da da Arapça dersleri veriyordu. Dâr'ülfünun’da (İstanbul
Üniversitesi) fıkıh ve fıkıh tarihi (İslam Hukuku ve Hukuk Tarihi) okutmak için
açılan imtihanı kazanmış olmasına karşın İttihad ve Terakki hükümeti'nin haksız
bir tasarrufuyla buraya ataması yapılmadı ve bu sırada Kastamonu’da açılan yeni
bir medreseyi faaliyete geçirmekle görevlendirildi. Üç yıl sonra istifa ederek
İstanbul'a döndü. Dârüşşafaka Medresesi’ne, bir ay kadar sonra da Medresetü’l
Mütehassısîn'e müderris olarak atandı. Ders Vekaleti Meclisıne üye seçildi.
1922
yılı sonunda Mısır’a giderek Kahire'deki Câmiü’l Ezher'de (Ezher Medresesinde)
ders vermek ve eserlerini yazmakla meşgul oldu. 1922'de ve 1928'de Suriye'ye
giderek Şam’da bir süre kaldı. Ailesini de getirterek Kahire'ye yerleştikten
sonra Mısır Devlet Arşiv'inde bulunan Türkçe belgeleri Arapça’ya çevirerek ve
ders vererek geçimini sağladı. Adigece, Türkçe, Arapça ve Farsça’yı iyi
biliyordu. 1952 yılında Kahire'de öldü.
Muhammed
Zâhid'in Türkiye'de iken yazdığı yirmiden fazla eserinden sadece dört tanesi
basılabilmiştir. Bunların biri Farsça, biri Türkçe, ikisi Arapça’dır. Mısır ve
Suriye'de bulunduğu yıllarda yazdığı otuzdan fazla eserin ise çoğu basılmıştır.
Hadis, fıkıh, fıkıh usulü ve İslam bilginlerinin yaşamını anlatan elliden fazla
esere de uzun önsözler, notlar ve açıklamalar yazmıştır. "Mecelletü'l
İslâm" gibi dini ve ilmi dergilerde çıkan makalelerinden 106 tanesi Ahmed
Hayri adlı bir Mısır'lı yazar tarafından derlenerek ölümünden bir yıl sonra
Kahire'de "Mâkalâtü'l-Kevserî" (Kevseri’nin Makaleleri) adıyla
yayınlanmıştır. Vehhabiliği reddeden "Esseyfü's-sakîl" adlı kitabı
ile "El-işfâk alâ ahkâmit-talâk", "Hüsnü't tekâdî", İmam-ı
Âzam Ebu Hanife'yi savunan "Te'nibü'l hatib" adlı kitapları Mısır'da
basılmış olup önemli eserleri arasında sayılmaktadır. Mısır'daki İslam eserleri
konusunda Mısır'lı yazar Hasan Kasem tarafından yayınlanan "El
mezarâtu'l-İslâmiyye vel âsârü'l -Arabiyye fi Masr vel Kahire" (1942)
adlı eserde de Muhammed Zahid'in Mısır Çerkes Memlûkları ve onlardan kalan
eserlerle ilgili 130 sayfalık bir araştırması bulunmaktadır. (S. 284-414). 1912
yılında İstanbul'da basılmış bulunan "İrgâmü'l -Merid" adlı eseri son
yıllarda İhlas Vakfı tarafından yeniden yayınlanmıştır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder